Cúng ông Công ông Táo – sự linh thiêng của đời sống dân gian
Những điều cần biết về nghi lễ cúng ông công ông táo
Lễ cúng ông Công ông Táo là một trong những phong tục truyền thống của người Việt, với mục đích tôn vinh và cầu mong sự may mắn, bình an cho gia đình. Trong bài cúng, người ta sẽ chuẩn bị các lễ vật và thực hiện các nghi thức để tiễn Táo quân về trời và đón Táo mới về nhà. Hãy tìm hiểu thêm về lễ cúng ông Công ông Táo và ý nghĩa của nó trong cuộc sống của chúng ta.
Ông Công ông Táo là ai ?
Trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam, Thần Táo quân có nguồn gốc từ ba vị thần Thổ công, Thổ địa, Thổ kỳ của Lão giáo Trung Quốc, nhưng được Việt hóa thành sự tích “2 ông 1 bà” – vị thần Đất, vị thần Nhà, vị thần Bếp núc, và thường được người dân gọi chung là Táo quân hoặc ông Táo.
Sự tích Táo quân có nhiều truyền thuyết được dân gian truyền lại, trong đó phổ biến nhất là truyện được kể về ông đầu rau hoặc vua Bếp với rất nhiều dị bản.
“Trong truyện này, hai vợ chồng nghèo khổ, sau một năm mất mùa, người chồng phải đi làm ăn xa, nhiều năm bặt tin không về. Người vợ để tang chồng, sau đó, nối duyên với một người đã cưu mang nàng.
Khi người chồng mới đi vắng, người chồng cũ bất ngờ trở về và bị giết do lỡ đốt đống rơm nơi anh đang trú ngụ. Người vợ thương xót, đã nhảy vào lửa cùng chết. Người chồng mới sau đó cũng nhảy vào lửa chết theo.
Trời thấy ba người sống đầy tình nghĩa nên phong cho họ làm vua Bếp (Táo quân) để được gần nhau mãi mãi và để lửa luôn đốt nóng tình yêu của họ.”
Trong bộ ba đó, người chồng mới là Thổ Công trông nom việc trong bếp, người chồng cũ là Thổ Địa trông coi việc trong nhà và người vợ là Thổ Kỳ trông coi việc chợ búa.
Ngoài việc định đoạt may, rủi, phúc họa của gia chủ, các vị Táo quân còn ngăn cản sự xâm phạm của ma quỷ vào thổ cư, giữ bình yên cho mọi người trong nhà. Hằng năm, đúng vào ngày 23 tháng Chạp, Táo quân lên chầu trời báo cáo tất cả việc làm tốt, xấu của con người trong năm để Thiên đình định đoạt công tội, thưởng phạt phân minh.
Với mong muốn Thần Bếp phù hộ cho gia đình mình được nhiều may mắn, người Việt thường làm lễ tiễn đưa Táo quân chầu trời một cách long trọng.
Ý nghĩa cúng ông Công ông Táo
Thần Táo quân là vị thần được coi là quyết định sự may mắn, bất hạnh, và phúc họa của gia chủ.
Ngoài ra, ông còn có nhiệm vụ ngăn ngừa sự xâm phạm của ma quỷ, giữ bình yên cho gia đình.
Vì thế, việc cúng ông Công ông Táo mang ý nghĩa cầu mong cho sự ấm no, đầy đủ, và sau đó mới đến việc thờ thần Bếp, người chuyên quản lý công việc nấu nướng trong gia đình.
Khi ông Táo trở về thiên đàng, ông sẽ báo cáo với Ngọc Hoàng về hành vi và hành động của mỗi gia đình ở thế gian.
Cá chép là một phương tiện truyền thống để ông Táo cưỡi về trời. Sau khi hoàn thành lễ cúng, các gia đình thường cúng cá chép và thả chúng vào sông hoặc ao.
Hành động này mang ý nghĩa “cá vượt vũ môn” hay “cá chép hóa rồng”, tượng trưng cho sự thăng hoa, tinh thần vượt qua khó khăn, sự kiên trì và bền bỉ để đạt được thành công.
Cúng ông Công ông Táo vào ngày nào ?
Năm dương lịch 2024, ngày 23 tháng Chạp âm lịch sẽ rơi vào thứ 6, ngày 02/02, và nhiều người sẽ vẫn phải đi làm.
Vì vậy, không bắt buộc phải cúng vào trưa ngày 23 tháng Chạp, mà bạn có thể bắt đầu từ ngày 21 và kết thúc trước khi hết giờ Ngọ (từ 11 giờ – 13 giờ) ngày 23 tháng Chạp.
Chú ý thực hiện đúng thời gian này để đảm bảo hiệu quả cúng tốt nhất.
Nghi lễ cúng ông Công ông Táo
Trong phong tục cúng ngày ông Công ông Táo, người ta chuẩn bị các lễ vật như mũ ông Công ba chiếc (hai chiếc dành cho ông Táo và một chiếc dành cho Táo bà), hương, đèn nến, lọ hoa tươi, đĩa ngũ quả tươi.
Tùy theo từng gia cảnh, người ta có thể chuẩn bị mâm cỗ mặn hoặc lễ chay để tiễn ông Công ông Táo.
Quy trình cúng ông Công ông Táo bắt đầu bằng việc đặt các đồ cúng trong bếp và khi cúng, phải bật bếp lên cho cháy rực, đặt mâm cỗ đề huề để cả nhà quanh năm no ấm. Có người thì vừa đặt một mâm cúng trong bếp và thêm một mâm khác cúng trên bàn thờ.
Ngoài ra, mũ, áo, hia và một số vàng thoi bằng giấy cũng là lễ vật và sẽ được đốt đi sau lễ cúng vào ngày 23 tháng Chạp. Trong lễ cúng này, các chiếc mũ ông Công đều có hai cánh chuồn, còn mũ dành cho Táo bà thì không có cánh chuồn.
