Cúng ông Công ông Táo – Một phong tục tín ngưỡng đẹp

Cúng ông công ông táo là một nghi lễ truyền thống của người Việt, diễn ra vào ngày 23 tháng Chạp âm lịch hàng năm. Thông qua việc cúng tế và thắp nhang, người ta mong muốn mang đến sự bảo vệ, may mắn và phúc lộc cho gia đình và cộng đồng.

Để tìm hiểu thêm về nghi lễ này và cách tổ chức cúng ông công ông táo, hãy đọc bài viết cùng Đồ Đồng Âu Việt nhé.

Nghi thức cúng ông Công ông Táo là gì ?

Cúng ông Công, ông Táo là một phong tục truyền thống của người Việt Nam đã tồn tại từ rất lâu đời.

Theo truyền thuyết, ông Công là vị thần cai quản đất đai trong nhà, còn ông Táo là ba vị đầu rau trông coi việc bếp núp.

Cả ông Công và ông Táo được xem là những vị thần quan trọng đến từ trời giáng xuống trần gian để quan sát và ghi chép hành vi thiện ác của con người.

Hàng năm vào ngày 23 tháng Chạp, ông Công và ba vị Thần Táo sẽ cưỡi cá chép lên Thiên đình để báo cáo tất cả việc làm tốt và chưa tốt của con người trong suốt một năm qua cho Thiên đình định đoạt công, tội.

Theo quan niệm của người Việt, ông Công và ba vị Thần Táo là những vị thần định đoạt cát hung, phước đức cho gia đình.

Tuy nhiên, phước đức này chỉ đến từ việc làm đúng đạo lý của gia chủ và những người trong nhà. Do đó, để đạt được nhiều may mắn, người ta thường thực hiện lễ tiễn ông Công, ông Táo lên chầu trời vào ngày 23 tháng Chạp hàng năm.

Hướng dẫn cúng ông Công ông Táo

Lễ vật cúng ông Công, ông Táo

Lễ cúng ông Táo theo truyền thống bao gồm các vật phẩm sau:

• Ba cỗ mũ ông Công: Hai chiếc dành cho ông Táo và một chiếc dành cho bà Táo. Hai chiếc dành cho ông Táo có hai cánh chuồn, trong khi chiếc dành cho bà Táo không có cánh chuồn. Nhiều người chỉ cúng một chiếc mũ ông Công (có hai cánh chuồn) để tượng trưng.

• Cá chép: Tượng trưng cho phương tiện di chuyển của ông Công và ông Táo. Cá chép có thể là giấy hoặc thật. Ở miền Bắc, người ta thường cúng một con cá chép sống để biểu tượng cho “cá chép hóa rồng”, trong khi ở Nam Bộ, cá chép giấy được sử dụng nhiều hơn.

• Tiền vàng.

• Một chiếc áo.

• Một đôi hia bằng giấy.

Màu sắc của mũ, áo và hia cúng ông Táo sẽ thay đổi theo ngũ hành từng năm như sau:

• Năm hành Kim: cúng mũ, áo và hia màu vàng.

• Năm hành Mộc: cúng mũ, áo và hia màu trắng.

• Năm hành Thủy: cúng mũ, áo và hia màu xanh.

• Năm hành Hỏa: cúng mũ, áo và hia màu đỏ.

• Năm hành Thổ: cúng mũ, áo và hia màu đen.

Nhiều gia đình có trẻ em sẽ cúng ông Táo bằng một con gà luộc. Loại gà luộc này phải là gà cồ mới tập gáy, tượng trưng cho sự thông minh và sinh khí hiên ngang như con gà cồ.

Người ta hy vọng Táo Quân sẽ xin cho trẻ em sau này có nhiều năng lực và sức mạnh để vượt qua khó khăn.

Mâm cỗ cúng ông Công ông Táo

Tùy thuộc vào hoàn cảnh gia đình, ngoài các lễ vật chính như đã đề cập ở trên, người ta thực hiện các lễ mặn hoặc lễ chay để tiễn ông Táo Quân. 

Mâm cỗ cúng ông Táo truyền thống bao gồm một đĩa gạo, một đĩa muối, ba chén rượu, thịt heo luộc, gà luộc hoặc quay, đĩa rau xào, hành muối, xôi gấc, giò heo, canh mọc, cá chép nướng (ở miền Nam thường cúng cá lóc nướng), trái cây tươi, trà, rượu, cau trầu, một tập giấy tiền vàng mã, một lọ hoa cúc và một lọ hoa đào nhỏ.

Hiện nay, mâm cỗ cúng ông Táo thường đơn giản hơn nhiều so với truyền thống và không cần phải có đầy đủ tất cả các món như vậy. Điều này phụ thuộc chủ yếu vào văn hóa, hoàn cảnh, điều kiện kinh tế và khẩu vị của mỗi gia đình.

Nếu một gia đình không đủ điều kiện, họ có thể chỉ cần chuẩn bị mâm cúng đơn giản với ba món là đủ.

Đặc biệt, mâm cỗ cúng ông Táo ở ba miền đều có đặc điểm riêng.

Ngoài việc chuẩn bị các lễ vật, nơi đặt mâm cỗ cúng ông Táo cũng rất quan trọng. Nó nên được đặt ở một vị trí trang trọng trên bàn thờ gia tiên hoặc bàn thờ ông Táo riêng để bày tỏ lòng thành kính.

Thứ tự cúng ông Công ông Táo

Việc chuẩn bị mâm cỗ và lễ vật để cúng ông Công và ông Táo là một trong những hoạt động truyền thống trong văn hóa dân gian của người Việt Nam. Sau khi chuẩn bị đầy đủ mâm cỗ, người ta sẽ thắp nhang và đọc bài khấn để tiễn ông Công và ông Táo về trời.

Sau khi đã bày đầy đủ lễ vật và thắp hương, người ta sẽ đọc văn khấn xong và đợi cho hương cháy hết.

Sau đó, họ sẽ thắp thêm một tuần hương và lễ tạ trước khi hóa vàng mã và thả cá chép vào ao, hồ, sông, suối để bày tỏ lòng thành kính.

Việc thả cá chép ra nước cũng có ý nghĩa phong thủy rất quan trọng trong tín ngưỡng dân gian.

Cá chép được coi là linh vật may mắn, mang lại sự thịnh vượng và thành công cho gia đình. Ngoài ra, đối với người Việt Nam, việc thả cá cũng có ý nghĩa bảo vệ môi trường, tôn trọng sự sống và cảm ơn thiên nhiên đã ban cho con người nguồn sống.

Những điều kiêng kị khi cúng ông Công ông Táo

Trong phong tục tiễn ông Công ông Táo về trời, cần tuân thủ những điều kiêng kị để bày tỏ sự tôn kính và tôn trọng đối với các quan thần.

Trước khi đọc văn khấn, gia chủ cần tắm rửa sạch sẽ, ăn mặc nghiêm túc, kín đáo và lịch sự.

Đọc văn khấn cần nghiêm túc, thành tâm, rõ ràng, rành mạch và không nên cầu xin tài lộc, sung túc mà chỉ nên xin Táo báo những việc tốt đẹp trong năm.

Cần tránh cúng sau 12 giờ ngày 23, không đặt mâm lễ cúng ở dưới bếp và không thả cá chép từ trên cao xuống.

Ngoài ra, việc chuẩn bị mâm cơm cúng, lễ vật cúng, trái cây, rượu, trà… cũng quan trọng không kém trong nghi thức tiễn ông Công ông Táo về trời.           

Phong tục này được coi là thời khắc quan trọng để mong Ngọc Hoàng giúp đỡ nhân dân và đem lại nhiều may mắn trong năm mới.