Nguồn gốc và ý nghĩa họa tiết trên trống đồng Đông Sơn
Trống đồng Đông Sơn là niềm tự hào của dân tộc Việt Nam, biểu tượng của nền văn minh lúa nước từ ngàn đời. Nhiều người mới chỉ nghe qua, nhìn qua ảnh mà chưa rõ về nguồn gốc và ý nghĩa họa tiết trên trống đồng.
Vậy nên bài viết dưới đây sẽ giúp quý bạn đọc tìm hiểu đầy đủ từ nguồn gốc, các ý nghĩa có trên tranh trống đồng Đông Sơn.
Nguồn gốc trống đồng Đông Sơn
Ngày nay, ở đất nước Việt Nam ta vẫn còn lưu trữ rất nhiều chiếc trống đồng từ xưa. Những chiếc trống đồng được tìm thấy đến hiện tại hầy hết đều giống nhau về hình dáng, điểm khác biệt của chúng nằm ở những họa tiết ở những hoa văn trên trống.
Sau quá trình tìm kiếm và thu thập thì các nhà khảo cổ học nước nhà đã thống nhất gọi chung những mẫu trống được tìm thấy gọi là trống đồng Đông Sơn. Trống đồng Đông Sơn được cho là xuất hiện từ thời kỳ Hùng Vương, vào những khoảng thế kỷ VI và thế kỷ VII TCN tại miền Bắc của nước ta.
Trống đồng có rất nhiều loại với kích thước đa dạng khác nhau đường kính có thể lên tới 90cm cao 60cm và nặng khoảng 100kg. Theo sử sách ghi lại, người xưa thường sử dụng trống đồng để làm tín hiệu báo hiệu ra quân. Hay trống đồng cũng được sử dụng như 1 loại nhạc cụ, thường kết hợp với dàn nhạc trong các vương triều phong kiến (theo sách “Cương mục”) hoặc trong quân đội.
Những chiếc trống đồng còn được xem là biểu tượng quyền lực của các vị vua thời đó. Đôi khi, trống đồng còn là phần thưởng dành cho những tù trưởng dân tộc thiểu số để thể hiện uy quyền của nhà nước trước những vùng tự trị.
Ý nghĩa trống đồng Đông Sơn
Không chỉ được sử dụng để làm nhạc cụ nhạc khí mà hình ảnh trống đồng còn là biểu tượng của quyền lực hay ở những lễ hội, tôn giáo,…Trống đồng có rất nhiều ý nghĩa xoay quanh nhưng ý nghĩa quan trọng nhất có thể kể tới đó chính là trống đồng Đông Sơn chính là miêu tả của một bức tranh lịch sử sống động kể lại những hoạt động sinh hoạt của người Việt cổ.
Vậy nên có rất nhiều các họa tiết trên trống đồng Đông Sơn được khắc trên mặt trống như: các hình ảnh hoạt động sinh hoạt của con người, mặt trời, nhà sàn, chim cò,…Trống đồng Đông Sơn không chỉ được biết đến là đồ vật tâm linh mà thông qua hình ảnh trống đồng đó chúng ta có thể thấy được nhiều vấn đề khoa học mà trống đồng là thông điệp làm nên biểu tượng tập trung nhất những thành tựu trong văn hóa, xã hội và uy quyền của một nhà nước được xác lập đầu tiên của nước ta.
Trống đồng Đông Sơn còn là ” vật chứng ” khẳng định những giá trị truyền thống, đạo lý nhân văn sâu sắc của đất nước dân tộc ta trong suốt chiều dài lịch sử dựng nước và giữ nước. Bác Hồ từng nói rằng “… Các vua Hùng đã có công dựng nước, Bác cháu ta phải cùng nhau giữ nước…”. Và cùng với những chiếc trống đồng khác có mặt trên khắp đất nước, đây đều là những tư liệu vô cùng quý giá chứng minh nguồn gốc ra đời và đã có vị trí linh thiêng trong đời sống sinh hoạt, đời sống tâm linh của người Việt.
” Đọc ” hoa văn, họa tiết trên trống đồng Đông Sơn
Thể hiện tiết khí ở trong năm
Bao gồm tiết đông chí và hạ chí thể hiện quy luật của thời tiết diễn ra một cách tuần hoàn, tác động đến hoạt động, sinh hoạt của muôn loài.
Tiết đông chí
Tiết hạ chí
Đối diện với tiết đông chí chính là hạ chí. Hình ảnh về những ngôi nhà sàn, trên nóc nhà có con chim trống, đặc biệt là chúng sống hòa hợp với con người. Từ xưa, ông cha ta đã quan niệm rằng mùa hè đóng bè làm phúc, không được phá hoại tổ chim, nếu như thấy chúng thì phải phóng sinh đi. Có thể những con chim cái đang ấp trứng và nuôi con. Đó cũng là lý do vì sao có thêm hình ảnh chiếc thuyền bè trên mặt trống.
Hình ảnh ngôi sao lớn ở giữa mặt tranh trống đồng
Hình ngôi sao trung tâm ở chính giữa mặt trống đồng (8 đến 14 cánh) chính là biểu tượng đẹp nhất của trống đồng Đông Sơn: hình ảnh ngôi sao đại diện cho hình ảnh tối cao trong thiên nhiên đó là mặt trời. Từ xưa, người ta đã quan niệm mặt trời cung cấp năng lượng và ánh sáng cho họ nên họ tôn sùng và biết ơn.
Ngoài ra hình ảnh ngôi sao ở trung tâm mặt trống này cũng chính là bức thiên đồ cho phép xác định được các ngày tiết trong năm. Đó là loại lịch ngày âm , kết hợp giữa chu kỳ mặt trăng và mặt trời, bắt nguồn từ văn hóa Bách Việt, mang đậm nét văn hóa nông nghiệp lúa nước ở phương Nam.
Số lượng của các tia, chim bay, hươu, thuyền hầu hết là số chẵn, biểu hiện cư dân thời bấy giờ biết đo đếm. Số tia 12 chiếm đa số liên quan đến số tháng trong năm.
Hình ảnh ngôi sao trung tâm ở mặt trống
Hình ảnh chim thú trên mặt tranh trống đồng
Những hình ảnh chim Lạc, chim Hồng- được coi là vật tổ của người Lạc Việt được cách điệu cao và phân bố dày đặc trên mặt trống với nhiều tư thế và hình dáng khác nhau. Từ chim bay, chim đậu đến chim đứng chầu mỏ vào nhau. Xen kẽ với đó là hình ảnh hươu nai – loài vật được biết đến với sự hiền lành và thân thuộc với con người sống giữa thiên nhiên.
Hình ảnh các loài chim trên mặt trống thể hiện cho sự sùng bái thiên nhiên. Với quan niệm chim chính là tổ tiên của loài người, hình ảnh quả trứng trong truyền thuyết Lạc Long Quân – Âu Cơ hoặc họa tiết chim thể hiện sự biết ơn tổ tiên.
Hình ảnh chim thú trên mặt trống đồng
Hình ảnh nhà sàn trên trống đồng
Họa tiết mặt trống đồng sử dụng hình ảnh nhà sàn và hầu như có thể thấy hình ảnh này trong tất cả các loại tranh trống đồng, với loại hình kiến trúc nhà mái cong và nhà sàn mái tròn. Hình ảnh ngôi nhà có 2 cột chống phía đầu nhà, 2 đầu và giữa có kê thang lên sàn. Những ngôi nhà mái cong này là nhà ở của dân.
Đây cũng được coi là hoạt tiết trống đồng đơn giản nhất nhưng lại mang lại nét đặc trưng của văn hóa truyền thống và thể hiện một phần cuộc sống của con người thời kỳ dựng nước sơ khai.
Hình ảnh nhà sàn trên mặt trống đồng
Hình ảnh các nhạc cụ trên tranh trống
- Trống diễn tấu trong một dàn trống. Người đánh trống sẽ đứng hoặc ngồi ở sàn. Lúc này cầm gậy dài đánh theo chiều đứng. Trống đặt trên các chiếc giá sát đất. Kiểu đánh này vẫn được nhìn thấy hiện nay ở những ngày hội của đồng bào Mường như ở tỉnh Hoà Bình.
- Trống một người biểu diễn là người cầm trống trong nhà hoặc trên thuyền để giữ nhịp.
Hình ảnh các nhạc cụ trên mặt trống đồng
Phân biệt các loại tranh trống đồng bạn đã biết chưa? Xem ngay tại đây
Hình ảnh các hoạt động sinh hoạt thường ngày của con người
Những họa tiết trang trí trống đồng mô tả cuộc sống sinh hoạt thường ngày của con người như đánh trống nhảy múa, giã gạo, chèo thuyền,… là những họa tiết trống đồng đơn giản nhưng mang tính biểu tượng cao, đã khắc họa rõ nét cuộc sống bình yên, hạnh phúc và hưng thịnh trong thời kỳ sơ khai của đất nước.
Hình ảnh vũ công nhảy múa, trang phục dân tộc, cảnh quây quần sinh hoạt của con người được khắc họa trên trống đồng đã thể hiện lên được những gì đẹp nhất, đặc sắc nhất trong đời sống văn hóa tinh thần của người Việt xưa. Những họa tiết trống đồng này không chỉ có giá trị nghệ thuật, lịch sử cao, mà còn giống như một phương thức truyền tải bản sắc dân tộc quý báu đến các thế hệ mai sau.
Trên đây, Đồ Đồng Âu Việt đã cung cấp cho bạn đọc những hiểu biết rõ ràng hơn về họa tiết trên trống đồng nói riêng cũng như lịch sự, văn hóa đồ đồng nói chung. Hy vọng thông qua đó bạn đọc hiểu hơn về ý nghĩa truyền thống, bảo tồn và phát huy, truyền đạt những văn hóa tốt đẹp cho những thế hệ sau.
